Cảm giác Bản thể và Thuyết tâm trí

Một cách ngắn gọn thì Thuyết tâm trí (Theory of Mind – ToM) là một thuật ngữ tâm lý, đánh giá khả năng một người có thể đồng cảm và hiểu người khác, hiểu rằng người khác có niềm tin, mong ước, ý định và quan điểm khác mình. Khả năng này quyết định sự thành công trong giao tiếp, tương tác hàng ngày với mọi người. Tuy nhiên khả năng này thiếu hụt đối với một số rối loạn trong đó có tự kỷ. Ví dụ: bạn có thể dễ dàng gặp những người tự kỷ có khả năng nói tốt, nhưng khi nói chuyện với người khác thì họ chỉ nói cái gì họ thích/quan tâm mà không để ý người kia có thích chủ đề đó không, có đang để ý đến cái họ nói không, có đang bận tâm vì chuyện khác không (lo lắng, buồn phiền, thích thú quan tâm đến chuyện khác). Và kết quả là người kia bỏ đi, không muốn nghe câu chuyện, không muốn kết bạn…

Để hiểu người khác có cảm xúc, sở thích, quan điểm… khác mình thì một trong những điều cơ bản là cần hiểu mình và người khác là hai cá thể khác nhau. Hiểu được điều đó thì lại phụ thuộc việc có cảm giác, nhận thức đầy đủ về chính bản thân mình trước.

Theo Tiến sỹ Jean Ayres (người đưa ra học thuyết Tích hợp Cảm giác – Sensory Integration), trẻ lên 2 tuổi bắt đầu phát triển nhận thức về cá nhân mình, khi các giác quan tích hợp cho phép trẻ di chuyển tự do và hiệu quả trong môi trường, trong đó cảm giác bản thể là một trong những yếu tố giác quan quyết định. Cảm giác bản thể là cảm giác về chính bản thân mình (cả khi đứng im và chuyển động), đến từ cảm giác ở khớp và cơ. Những trẻ thiếu cảm giác bản thể có thể có nhiều những biểu hiện như chuyển động liên tục, lăng xăng, leo trèo, ngó ngoáy, kiểm soát tư thế kém, điều chỉnh lực cơ không phù hợp, khó điều chỉnh thay đổi tư thế phù hợp các hoạt động khác nhau, phối hợp lóng ngóng vụng về…

Theo trải nghiệm và quan sát của mình thì gần như tất cả những trẻ tự kỷ mình có cơ hội tiếp xúc đều thiếu cảm giác bản thể. Như vậy nếu suy luận theo Tiến sỹ Jean Ayres thì nhận thức của trẻ về bản thân sẽ chưa phát triển đầy đủ được. Nhận thức về cá nhân mình chưa tốt sẽ làm trẻ khó khăn hơn trong việc phát triển nhận thức về người khác, khó phát triển khả năng đồng cảm và hiểu người khác hơn.

Trong lúc đợi có nghiên cứu thêm về mối quan hệ trực tiếp giữa Cảm thụ bản thể và Thuyết tâm trí thì các bạn vẫn cứ nên xử lý vấn đề cảm thụ bản thể cho trẻ đi vì ít ra sẽ làm giảm các biểu hiện cảm giác không phù hợp, giúp cơ thể trẻ ổn định hơn và sẵn sàng hơn cho học tập, phát triển ngôn ngữ và giao tiếp.

Bạn có thể xem thêm về rối loạn xử lý cảm giác/cảm thụ bản thể và bản đánh giá sơ bộ về xử lý cảm giác ở đây: https://www.facebook.com/ngocphamrdi/posts/2904973319786165